تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت سیزدهم)

سیزده قسمت است که هر جمعه با تاریخچهٔ پیکان در خدمت شما هستیم اما کم‌کم در حال نزدیک شدن به پایان این سری مطالب هستیم و شاید تا دو یا سه قسمت دیگر در این مطلب در خدمت شما عزیزان باشیم. در قسمت قبلی گفتیم که از سال 1362 با اتمام موتورهای 1725 در انبارهای ایران‌خودرو، موتور 1600 اونجر بر روی پیکان نصب شد. بدین ترتیب تولید پیکان‌های دولوکس 1725 خاتمه یافت و پیکان 1600 جایگزین آن شد. پیکان 1600 در ظاهر هم تغییراتی جزئی با پیکان دولوکس داشت به‌گونه‌ای که قالپاق‌های خورشیدی قبلی با نمونه‌های کوچک‌تر استیلی جایگزین شدند، روکش‌های پلاستیکی قسمت‌های کناری سپرها حذف شد و رفته‌رفته طی سال‌های بعد تزئینات کرومی بدنه مانند زه‌های دور چراغ‌های عقب و پنجره‌ها هم حذف گردیدند.

همچنین مدل کارلوکس هم در سال‌های پایانی تولیدش به موتور 1600 مجهز شد اما با اتمام قطعات پیکان‌های قدیمی، تولید کارلوکس در سال 1364 متوقف شد و درنتیجه مدل‌های پیکان به تنها دو نسخهٔ سواری و وانت محدود شد. این در حالی بود که پیکان وانت برخلاف مدل سدان، فیس‌لیفت نشده و همچنان با همان ظاهر قدیمی یعنی چراغ‌های گرد تولید می‌شد. بدین ترتیب در این سال‌ها کماکان قطعات اصلی پیکان همچون موتور و گیربکس توسط پژو و شعبهٔ تالبوت آن تأمین می‌شد و ایران‌خودرو به تولید آن در ایران می‌پرداخت.

در قسمت قبل گفتیم که پژو طی قراردادی متعهد شد به مدت 10 سال قطعات موردنیاز ایران‌خودرو برای تولید پیکان را تأمین کند. قطعاتی که در اصل متعلق به مدل اونجر بود که در آن زمان توسط تالبوت به‌عنوان زیرمجموعهٔ پژو تولید می‌شد؛ اما در سال 1981 درحالی‌که تنها سه سال از قرارداد پژو و ایران‌خودرو می‌گذشت، پژو تولید اونجر را در تابوت متوقف کرد اما با توجه به قرارداد 10 ساله با ایران‌خودرو صرفاً جهت تأمین نیاز ایران همچنان تولید موتور 1600 اونجر را ادامه داد. در سوی دیگر، در دورانی که گروه روتس در تملک کرایسلر بود، این شرکت هیلمن اونجر را با نام دوج 1500 در شعبهٔ آرژانتینی خود هم تولید کرده و در این کشور عرضه می‌کرد.

با فروش گروه روتس توسط کرایسلر به پژو در سال 1979، یک سال بعد، فولکس‌واگن نیز سهام شعبهٔ آرژانتینی کرایسلر را خریداری کرد و تولیدات کرایسلر را متوقف نمود؛ اما این امر شامل دوج 1500 یا همان هیلمن اونجر نشد و فولکس‌واگن تصمیم گرفت تولید آن‌را همچنان ادامه دهد. سپس فولکس‌واگن در سال 1982 دوج 1500 را فیس‌لیفت کرده و آن‌را با نام فولکس‌واگن 1500 عرضه نمود. این در حالی بود که یک سال قبل از این پژو تولید اونجر را متوقف کرده بود اما فولکس‌واگن تولید آن‌را تا سال 1990 ادامه داد. به همین دلیل پس از توقف تولید اونجر توسط پژو، هرچند پژو همچنان موتور 1600 اونجر را فقط برای ایران‌خودرو تولید می‌کرد اما گیربکس پیکان توسط فولکس‌واگن و از آرژانتین تأمین می‌شد و پیکان‌هایی که در ایران با نام گیربکس آرژانتینی شناخته می‌شدند توسط ایران‌خودرو به بازار عرضه شدند.

اما در اواسط دههٔ 60 شمسی به دلایل مختلفی چون جنگ، بمباران، وضعیت اقتصادی ضعیف، شرایط مالی نامناسب و… تولید پیکان سیر نزولی گرفت و روزبه‌روز تولید آن کمتر می‌شد. در این سال‌ها پژو پیشنهاد تولید مدل جدید 405 را بجای پیکان به ایران‌خودرو داد. این پیشنهاد با موافقت ایران‌خودرو مواجه شد و حتی مقدمات تولید پژو 405 نیز فراهم شد. خودرویی کاملاً مدرن و جدید که در سال 1987 یا 1366 توسط پژو معرفی شد، عنوان خودروی سال 1988 اروپا را کسب کرد و عروس خودروهای اروپا لقب گرفت. بدین ترتیب تیمی از ایران به فرانسه رفته و شرایط را بررسی کردند و حتی قرارداد اولیهٔ هم آماده شد. ایران‌خودرو قصد داشت 405 را برای تولید در ایران ارزان‌سازی کند تا بتواند جایگزینی برای پیکان شود؛ اما روند انعقاد قرارداد تولید پژو 405 در ایران با مشکلاتی مواجه شد و آن‌قدر کش‌وقوس پیدا کرد که درنهایت کل پروژه لغو شد. هرچند که چند سال بعد مجدداً مذاکرات برای تولید 405 در ایران صورت گرفت و تولید این خودرو در سال 1369 در ایران آغاز شد اما نه به‌عنوان جایگزین پیکان.

اما وضعیت پیکان بسیار وخیم شده بود تا جایی که تولید سالانهٔ آن از 70 هزار دستگاه در سال 1363 به 3 هزار دستگاه در سال 1367 رسید. از سوی دیگر، در سال 1368 قرارداد 10 سالهٔ پژو با ایران‌خودرو مبنی بر تأمین قطعات آن نیز پایان یافت و پژو که موتور 1600 اونجر را فقط برای ایران تولید می‌کرد به تولید آن خاتمه داد. بدین ترتیب ارسال قطعات به ایران متوقف شد و این تیر خلاصی بود بر پیکر نیمه‌جان پیکان به‌گونه‌ای که در سال 1368 خط تولید پیکان عملاً رو به توقف بود؛ اما در این سال جهت جلوگیری از توقف تولید پیکان، ایران‌خودرو درخواست ارائهٔ موتور دیگری برای این خودرو را به پژو داد و پژو هم موتور 1800 سی‌سی مدل 504 را برای تپیدن در سینهٔ پیکان پیشنهاد کرد.

این امر موردقبول واقع شده و بررسی‌های نصب این موتور بر روی پیکان توسط پژو انجام گرفت. همچنین به دلیل اینکه دیگر قطعات فنی پیکان هم تأمین نمی‌شد، این قطعات هم از پژو 504 قرض گرفته شدند. البته تمامی این قطعات از شعبهٔ آفریقایی پژو که به تولید 504 می‌پرداخت تأمین می‌شد. بدین ترتیب در سال 1370 پیکان جدیدی با پیشرانه و متعلقات فنی پژو 504 با نام پیکان پژو به بازار عرضه شد. این خودرو در موتور، گیربکس، رینگ‌ها و قطعات دیگر با پژو 504 اشتراک داشت؛ بنابراین پیکان پژو در ظاهر فقط با رینگ‌های 504 از پیکان‌های معمولی متمایز می‌شد و از این طریق قابل‌شناسایی بود. موتور 1800 سی‌سی پژو 80 اسب بخار قدرت داشت که بیشتر از موتور 1600 قبلی پیکان بود و به همین دلیل پیکان پژو شتاب و کشش بالاتری نسبت به پیکان‌های معمولی داشت هرچند که با مشکلاتی مثل سنگینی موتور و درنتیجهٔ افتادگی دماغهٔ هم دست‌وپنجه نرم می‌کرد. درهرحال پیکان پژو را می‌توان اولین خودروی پیوندی ایران دانست.

همان‌طور که گفتیم پیکان وانت همچنان با همان ظاهر قدیمی تولید می‌شد اما در همان سال 1370 و همزمان با تولید پیکان پژو، مدل وانت هم فیس‌لیفت شد و قسمت جلویی آن کاملاً مشابه نمونهٔ سدان گردید. البته در عقب تغییری نداشت و همچنان از همان چراغ‌های کوچک قدیمی استفاده می‌کرد. بدین ترتیب با نصب قوای محرکهٔ پژو 504 بر روی پیکان، خونی تازه در رگ‌های این خودرو جریان یافت و پیکان نیمه‌جان از نابودی نجات یافت.

البته در همین حین مدیران ایران‌خودرو تصمیم گرفتند روند داخلی سازی موتور 1600 را هم آغاز کنند چراکه تولید پیکان با موتور پژو راه‌حلی موقتی جهت جلوگیری از توقف تولید بود و باید به‌سرعت داخلی سازی موتور اصلی 1600 شروع می‌شد. بدین ترتیب ایران‌خودرو خط تولید دست‌دوم تالبوت را خریداری کرد تا بتواند به‌طور کامل موتور 1600 را در ایران تولید کند؛ اما پس از خریداری و نصب خطوط تولید تالبوت، ایران‌خودرو با دستگاه‌های مستهلک و ناقص روبرو شد که قابل‌استفاده نبودند.

بااین‌حال با صرف هزینه‌های فراوانی، خطوط تولید بازسازی شدند و روند تولید صد در صد داخلی موتور 1600 آغاز شد. نهایتاً در اواسط سال 1371 این موتور کاملاً داخلی سازی شد و در شهریور 1371 دوباره تولید پیکان 1600 آغاز شد. البته در کنار پیکان 1600 همچنان تولید پیکان پژو هم ادامه یافت و تا سال 1376 به تولید رسید. بدین ترتیب با افزایش تولید پیکان و فروش آن، سرمایه به ایران‌خودرو بازگشت و پیکان به‌نوعی صنعت خودروسازی ایران را از نابودی نجات داد.

ادامه دارد…